ลิ้นลูกเป็นฝ้าขาว: สาเหตุ วิธีดูแล และแนวทางรักษาสำหรับพ่อแม่มือใหม่ - บทความโดยแพทย์

          หนึ่งในเรื่องที่พ่อแม่มือใหม่มักกังวลเมื่อสังเกตเห็นในช่องปากของลูกน้อย คือ ฝ้าขาวบนลิ้น ซึ่งอาจเกิดจากหลายสาเหตุ ไม่ว่าจะเป็น คราบน้ำนมตกค้าง หรือ เชื้อราในช่องปาก (Oral Thrush) การแยกความแตกต่างระหว่างสองกรณีนี้สำคัญมาก เพราะส่งผลต่อแนวทางการดูแลและรักษาให้เหมาะสม วันนี้ขอแนะนำแนวทางการสังเกตอาการและวิธีรักษาเบื้องต้น

1.      ฝ้าขาวที่เกิดจากคราบน้ำนม

ฝ้าขาวประเภทนี้พบได้บ่อยในทารกอายุ 0-6 เดือนที่กินนมแม่หรือนมผง ซึ่งยังไม่สามารถกลืนน้ำลายหรือทำความสะอาดได้เองดีพอ คราบน้ำนมอาจตกค้างอยู่บนลิ้นและเยื่อบุแก้มด้านใน เมื่อลูกยังไม่สามารถกลืนหรือขับออกได้เอง ทำให้คราบน้ำนมสะสมจนดูคล้ายฝ้าขาว วิธีตรวจสอบคือ ลองใช้ผ้าก๊อซชุบน้ำต้มสุกที่อุ่น ๆ เช็ดออกเบา ๆ หากฝ้าหลุดง่ายนั่นเป็นเพียงคราบน้ำนม ซึ่งเป็นภาวะปกติไม่เป็นอันตราย

2.      ฝ้าขาวที่เกิดจากเชื้อราในช่องปาก (Oral Thrush)

เชื้อราชนิดที่พบบ่อยคือ Candida albicans ซึ่งอาจเจริญเติบโตในช่องปากของทารกที่มีภูมิคุ้มกันยังพัฒนาไม่เต็มที่ พบได้บ่อยในทารกอายุ 0-12 เดือน สาเหตุของการเกิดเชื้อรานี้คือ การดูแลช่องปากที่ไม่ดีในกลุ่มเด็กที่กินจากขวดนม ไม่ได้รับการทำความสะอาดอย่างสม่ำเสมอ ทำให้เกิดคราบน้ำนมตกค้าง ทำให้เชื้อรามีโอกาสเติบโตในช่องปากได้ หรือการที่ทารกได้รับยาปฏิชีวนะที่อาจฆ่าแบคทีเรียที่ดีในร่างกาย ส่งผลให้เชื้อราเติบโตขึ้นมากขึ้น ลักษณะของฝ้าขาวจากเชื้อราจะเป็นแผ่นขาวหนาติดแน่น หากพยายามเช็ดออก อาจมีเลือดซึมหรือทำให้ลูกเจ็บ ช่องปากอาจแดงหรือระคายเคือง ส่งผลให้ลูกดูดนมลำบากและงอแงมากขึ้น

วิธีดูแลและรักษา

1.       ทำความสะอาดช่องปากลูกเป็นประจำในกรณีที่กินนมจากขวด
o    ใช้ ผ้าก๊อซเช็ดลิ้นทารก ที่ออกแบบมาโดยเฉพาะสำหรับเด็กเล็ก เพราะมีเนื้อสัมผัสที่อ่อนโยน ไม่บาดเหงือกและลิ้น ช่วยขจัดคราบน้ำนมและลดการสะสมของเชื้อโรค
o    ควรใช้วันละ 1-2 ครั้งหลังมื้อนม โดยชุบผ้าก๊อซกับน้ำต้มสุกที่อุ่น ๆหรือน้ำเกลือบริสุทธิ์ (0.9% NaCl) แล้วเช็ดลิ้น เหงือก และกระพุ้งแก้มของลูกเบา ๆ

2.       รักษาความสะอาดอุปกรณ์ให้นม
o    หากลูกใช้ขวดนม จุกนม หรือจุกหลอก ควรต้มฆ่าเชื้อเป็นประจำเพื่อป้องกันการสะสมของเชื้อรา

3.       หากสงสัยว่าเป็นเชื้อรา ควรพบแพทย์
o    กุมารแพทย์อาจให้ยาต้านเชื้อราสำหรับทารก เช่น Nystatin ซึ่งต้องใช้ตามคำแนะนำของแพทย์อย่างเคร่งครัด

สรุป

ฝ้าขาวบนลิ้นลูกน้อยอาจเป็นเพียงคราบน้ำนมหรือเกิดจากเชื้อราในช่องปาก หากเป็นคราบน้ำนมสามารถทำความสะอาดได้ง่ายโดยใช้ ผ้าก๊อซเช็ดลิ้นทารก เป็นประจำ แต่หากเป็นเชื้อราและลูกมีอาการงอแงหรือเจ็บช่องปาก ควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับการรักษาที่เหมาะสม การดูแลช่องปากลูกตั้งแต่แรกเกิดเป็นสิ่งสำคัญ เพราะเป็นพื้นฐานของสุขภาพฟันและเหงือกที่ดีในอนาคต ดังนั้น พ่อแม่ควรให้ความสำคัญกับการทำความสะอาดช่องปากลูกทุกวัน เพื่อให้ลูกน้อยมีรอยยิ้มที่สดใสและสุขภาพดีไปตลอดวัยเด็ก

บทความโดย
อ.พญ.ลลิต ลีลาทิพย์กุล
กุมารแพทย์ประจำภาควิชากุมารเวชศาสตร์
คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์